Στις μέρες μας συχνά ακούμε φράσεις , όπως «Έχουμε πέσει σε πλάνη ως προς το μέγεθος και την έκταση των δεδομένων που δημιούργησαν την κρίση» ή «πιστέψαμε σε ψέματα και μεγαλοστομίες» και «όσο μεγαλύτερο είναι ένα ψέμα και επαναλαμβάνεται συχνά τόσο πιο πιστευτό γίνεται» αναφέρει η θεωρία του γκεμπελισμού.
Αν ανατρέξουμε , να ερευνήσουμε τη διαφορά ή τη σχετικότητα των δύο αυτών εννοιών «ψεύδος» και «πλάνη», θα διαπιστώσουμε ότι ανάμεσά τους υπάρχει μια πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή, την οποία οι δημαγωγοί και ιδιαίτερα όποιος προορίζεται για πολιτικός ή ρήτορας ολκής πρέπει να γνωρίζει καλά. Εξάλλου στην Αρχαία Ελλάδα η Σοφιστική ήταν η τέχνη του λόγου που κήρυττε τη σχετικότητα αυτή με την περίφημη ρήση «Αλήθεια με γενικό κύρος δεν υπάρχει, αλήθεια είναι ό,τι συμφέρει στον καθένα» .
Ο πολιτικός ή ο ρητορικός λόγος υποκρύπτει αρκετή δόση απ’ αυτήν την πεποίθηση. Αλήθεια θεωρεί αυτό που πρέπει ν’ αποδείξουμε για τις δικές μας απόψεις ή εν τέλει για υπεράσπιση του δικού μας συμφέροντος. Και εκεί βρίσκεται η λεπτή διάκριση, όπου το ψέμα πρέπει να γίνει αντικείμενο πλάνης της νόησης του άλλου.
Στον ορισμό της έννοιας «πλάνη» βλέπουμε ότι, «κάθε πράξη η οποία αναφέρεται στη γνώση των πραγμάτων, αλλά δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια ή στηρίζεται σε εσφαλμένα δεδομένα και αποτελεί λανθασμένη αντίληψη, ερμηνεία, κατανόηση, εκτίμηση είναι πλάνη. Είναι η αποτυχία για την εύρεση του ορθού, χωρίς όμως να έχει επιδιωχθεί αυτό, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται από την πραγματικότητα». Η πλάνη είναι προνόμιο του ανθρώπου. Το ζώο δεν πλανάται !!
Υπάρχουν πολλά είδη πλάνης. Ορισμένες φορές εξαρτάται από μη ομαλή λειτουργία ή τη μειωμένη αποδεκτικότητα των αισθητηρίων οργάνων. Έτσι δημιουργούνται οπτικές, ακουστικές και απτικές απάτες, που σχετίζονται με το σχήμα, τον όγκο και τη μορφή των πραγμάτων. Αυτές αποκαθίστανται με τη σύγκριση μεταξύ ίδιων πραγμάτων. Η φαντασία επίσης, μπορεί να κάνει συνδυασμούς και εξεικονίσεις που δεν ανταποκρίνονται στα πράγματα και την πραγματικότητα. Η νόηση, επίσης, ενώ επεξεργάζεται το γνωστικό υλικό μπορεί να οδηγηθεί σε «λογική πλάνη». Η πλάνη κατά τη γνώση προσώπων συνίσταται στην ανακριβή εκτίμηση της αξίας των και της ψυχοσύνθεσής των.
Από έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτογνωσίας μπορούμε να περιπέσουμε και σε πλάνη για τη γνώση του εαυτού μας. Ένα είδος πλάνης συμβαίνει και κατά τη γνώση της ζωής και του κόσμου, με βασική αιτία τα συναισθήματά μας ή βεβιασμένες λύσεις, έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης κ.ά. Πλάνη μπορεί να δημιουργηθεί και κατά την ερμηνεία εννοιών ή προτάσεων. Η πλάνη αυτού του είδους αποκαθίσταται είτε από τα συμφραζόμενα είτε από περίσκεψη και αμφισβήτηση του λανθασμένου συλλογισμού. Πλάνη μπορεί να δημιουργηθεί και στο πεδίο της επιστημονικής γνώσης, αλλά και μεταξύ του πραγματικού και του δεοντολογικού, δηλ. ανάμεσα στο καλό και το ευχάριστο.
Ο Descartes αναφέρει ότι η πλάνη στον άνθρωπο είναι ένα γνώρισμα , που οφείλεται στην ελευθερία του νου να κινείται εκτός των ορίων του λόγου , ενώ ο Nietzsche τη θεωρεί λειτουργία του νου, που εξαρτάται από τη λανθασμένη εντύπωση που παρέχουν οι αισθήσεις.
Εμείς, άραγε σε τι είδους πλάνη έχουμε πέσει ή σε ποια ψέματα πιστέψαμε ή μήπως πάλι επιλέγουμε χωρίς να θέτουμε σε λειτουργία την κριτική μας ικανότητα και τη νόηση μας;
Της Δρ. Αιμιλία Ξανθοπούλου από το elzoni.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου