Με τη συμπλήρωση εργασιών που κράτησαν 10 χρόνια πλησιάζει και η ολοκλήρωση της κατασκευής του «Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού», ενός επανδρωμένου δορυφόρου που περιστρέφεται γύρω από τη Γη με την ιλιγγιώδη ταχύτητα των 16 περιστροφών τη μέρα. Πρόκειται για κατασκευή μεγάλων διαστάσεων, που συναρμολογήθηκε σταδιακά στο διάστημα. Στον διαστημικό αυτό σταθμό εργάζονται συνήθως έξι άτομα σε εναλλασσόμενες βάρδιες, οι κοσμοναύτες όπως ονομάζονται. Το σύνολο των κοσμοναυτών, που κατά καιρούς έχουν εργασθεί στον δορυφόρο αυτόν, ανέρχεται μέχρι στιγμής σε 200 άτομα, μερικά των οποίων έχουν παραμείνει εκεί πάνω από έξι μήνες. Το αντικείμενο αυτό, που ζυγίζει περίπου 450 τόννους βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία πτώσης από το ύψος των 350 χιλιομέτρων που καταλήγει σε περιστροφή σε χαμηλή τροχιά με ταχύτητα 28.000 χιλιομέτρων την ώρα. Όλα τα αντικείμενα στο εσωτερικό του στερούνται βάρους, αφού πέφτουν με ομοιόμορφη ταχύτητα. Όσο μένει κανείς εκεί, τόσο προσαρμόζεται στις συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι δυνατό να παραμένει μόνιμα ο άνθρωπος σε παρόμοιο περιβάλλον. Για να φθάσει κανείς στον διαστημικό σταθμό χρειάζονται δύο ημέρες με το διαστημικό λεωφορείο, το οποίο θα καταναλώσει 900 τόννους ξηρού καυσίμου και 2,3 εκατομμύρια λίτρων υγρού οξυγόνου και υδρογόνου. Η προσαρμογή του διαστημικού λεωφορείου προς τον διαστημικό σταθμό είναι χρονοβόρα και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Εκτός από τις ανθρώπινες ζωές κινδυνεύουν και τα μηχανήματα: το διαστημικό λεωφορείο κοστίζει 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το κόστος του σταθμού υπερβαίνει τα 100 δισεκατομμύρια. Αυτό κάνει τον διαστημικό σταθμό να διεκδικεί τον τίτλο της ακριβότερης ανθρώπινης κατασκευής.
Εκείνοι που φθάνουν εκεί βρίσκονται σε ένα κυλινδρικό χώρο μήκους 74 μέτρων. Τμήματά του έχουν κατασκευασθεί από Ρώσους, Αμερικανούς και Ευρωπαίους. Δεκαπέντε χώρες συμμετέχουν στα προγράμματα αυτά. Τα εργαστήρια και οι αποθήκες βρίσκονται σε παρακείμενο χώρο. Ηλιακό φωτοβολταϊκό σύστημα μεγάλης επιφάνειας εξασφαλίζει την ενέργεια. Θάλαμος με μεγάλα παράθυρα επιτρέπει την άνετη παρατήρηση, η οποία κατά γενική ομολογία είναι εντυπωσιακή. Οι επιστημονικές εργασίες και παρατηρήσεις που γίνονται εκεί βασίζονται στον άνθρωπο, στη νόησή του και στις ικανότητές του. Τελευταία κατασκευάζεται κάποιο ρομπότ, για βοηθητικές όμως και υποστηρικτικές δραστηριότητες μόνο.
Όποιος επισκέπτης του «Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού» στερείται ανάλογης εμπειρίας μπορεί να προκαλέσει και να γίνει αιτία χάους στο εσωτερικό του. Για να μετακινηθεί κανείς εκεί μέσα πρέπει να είναι τόσο εξοικειωμένος ώστε να πετά κυριολεκτικά χωρίς βάρος και να αποφεύγει να χτυπά στα περίπλοκα και ευαίσθητα όργανα και στους υπολογιστές. Όσοι δουλεύουν σε πληκτρολόγια αιωρούνται μετέωροι με τα χέρια πάνω στα πλήκτρα. Το να πηγαίνεις από το ένα σημείο στο άλλο απαιτεί τη μεγαλύτερη εξάσκηση, αφού το πάνω και το κάτω δεν έχουν σημασία. Η έλλειψη βάρους κάνει απλές και αναγκαίες πράξεις πολύ δύσκολες. Το να πλυθεί κανείς, για παράδειγμα, γίνεται μια εκλεπτυσμένη διαδικασία. Ιδιαίτερη φροντίδα απαιτεί η συλλογή των σταγονιδίων από το σώμα. Αυτά μπορεί να βραχυκυκλώσουν ευαίσθητα και κρίσιμα ηλεκτρονικά κυκλώματα αν αφεθούν ελεύθερα. Αλλά εκείνα που δεν φαίνονται είναι τα πραγματικά προβλήματα: το να ζει κανείς σε ένα περιβάλλον χωρίς βαρύτητα προξενεί οργανικές διαταραχές: η κυκλοφορία του αίματος διαταράσσεται, η οσμή χάνεται, η γεύση αλλοιώνεται, η μάσηση δυσκολεύεται και η κατάποση απαιτεί προσπάθεια, οι μύες και τα οστά αδυνατούν. Δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες. Όπως δεν είναι γνωστές οι συνέπειες από τις ακτινοβολίες και οι ψυχολογικές επιπτώσεις.
Ο «Διεθνής Διαστημικός Σταθμός» αναμένεται να περιστρέφεται γύρω από την Γη για περισσότερο από πέντε χρόνια. Συζητείται σήμερα η σκοπιμότητα παράτασης της ζωής του. Εκείνο που δεν συζητείται είναι η σκοπιμότητα των ερευνών και των παρατηρήσεων που γίνονται, καθώς και η χρησιμότητα της εμπειρίας που αποκτάται. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι οι επιστημονικές παρατηρήσεις και η εμπειρία, στη σχετικά ασφαλή τροχιά σε χαμηλό ύψος από τη Γη, αποβλέπουν σε μελλοντικές επανδρωμένες πτήσεις προς τη Σελήνη και τον Άρη ή οπουδήποτε αλλού θα είναι δυνατό να στραφεί η επιθυμία των ευφάνταστων ιθυνόντων της ΝΑΣΑ.
Παρά τις οικονομικές αβεβαιότητες, σχέδια για καινούργιες επισκέψεις του ανθρώπου στη Σελήνη βρίσκονται σε εξέλιξη. Έτσι, η ΝΑΣΑ σχεδιάζει να συνεχίσει το 2020 ό,τι διακόπηκε το 1972 με την τελευταία αποστολή του προγράμματος «Απόλλων». Γίνεται μάλιστα και λόγος και για μελλοντική επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, εγχείρημα εξαιρετικά δαπανηρό, περίπλοκο και κυριολεκτικά τολμηρό. Η ΝΑΣΑ αποτελεί κληρονομιά του ανταγωνισμού στο διάστημα, στον οποίο κατά τον Ψυχρό Πόλεμο είχαν εμπλακεί οι ΗΠΑ και η τότε Σοβιετική Ένωση. Η ΝΑΣΑ αποτελεί αιχμή του στρατιωτικού-βιομηχανικού κατεστημένου των ΗΠΑ. Σήμερα η ΝΑΣΑ αποτελεί ομάδα πίεσης. Δηλωμένη και διακηρυγμένη σκοπιμότητα της ΝΑΣΑ είναι, εκτός από την επιστημονική έρευνα, η εξερεύνηση του Διαστήματος με απώτερο σκοπό τον εποικισμό της Σελήνης και των πλανητών (!). Οι σκοπιμότητες αυτές είναι αποδεκτές από το αμερικανικό κοινό δεδομένης της αίγλης που κατέχει η επιστημονική έρευνα και της γοητείας που ασκεί η επιστημονική φαντασία.
Σήμερα δεν ανταγωνίζεται βέβαια τη ΝΑΣΑ η Σοβιετική Ένωση, ούτε καν η Ρωσία, αλλά η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία και, τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κίνα έχει ήδη ένα δορυφόρο γύρω από την Σελήνη και φιλοδοξεί να αποστείλει εκεί τους πρώτους Κινέζους μετά το 2017. Η Ινδία, χώρα που κατέχει προηγμένη τεχνολογία, αλλά και χώρα με εκατομμύρια αστέγους, σχεδιάζει την αποστολή σεληνιακού οχήματος. Η Ιαπωνία διαθέτει ήδη σεληνιακό δορυφόρο και ο Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός (ΕΣΑ) μελετά μια ρομποτική εγκατάσταση στη Σελήνη για το 2016 και τους πρώτους Ευρωπαίους να αφήνουν αποτυπώματα εκεί το 2024.
Σε τί αποβλέπουν αυτά τα εγχειρήματα ; Καμία χώρα βέβαια δεν δέχεται να υστερήσει σε κάτι που θα έχει μεγάλη σημασία στην κατασκευή ενός γοήτρου ή θα επηρεάσει αποφασιστικά τις τεχνολογικές και στρατηγικές ικανότητές της. Όμως ο χαρακτήρας των φιλοδοξιών αυτών είναι μάλλον προπαγανδιστικός και το ζητούμενο είναι αίγλη και κύρος. Τα κέρδη της επιστήμης δεν φαίνεται να δικαιολογούν το μέγεθος της προσπάθειας και της δαπάνης. Οι έρευνες και η συλλογή στοιχείων δεν απαιτούν την ανθρώπινη παρουσία στην επιφάνεια της Σελήνης και των πλανητών, πράγμα τεχνολογικά περίπλοκο, επικίνδυνο και δαπανηρό. Αυτοί που εισηγούνται και υποστηρίζουν τέτοια σχέδια είναι ομάδες πίεσης με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Τα ουτοπικά όνειρα και οι φαντασίες, που κατά καιρούς ακούγονται, ικανοποιούν την τάση για λατρεία της τεχνολογίας, τροφοδοτούν εθνικισμούς και αποκοιμίζουν την συνείδηση των πολιτών. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν ανθρωπιστικό αντάλλαγμα. Η επίσκεψη αφιλόξενων κόσμων δεν εξυπηρετεί τίποτε. Η υπέρβαση των ορίων του ανθρώπου δεν αποτελεί πρόοδο, αλλά είναι ύβρις. Είναι, άλλωστε, βέβαιο ότι η ανθρώπινη ύπαρξη δεν επιβιώνει μακροπρόθεσμα στο διαστημικό περιβάλλον, ενώ δεν φαίνεται δυνατή η ανάπτυξη τεχνολογίας για την παραμονή του ανθρώπου στη Σελήνη ή τα άλλα πλανητικά σώματα. Ακόμη, φαίνεται ότι η παρουσία του ανθρώπου δεν είναι αναγκαία κατά τις έρευνες που θα διεξαχθούν, αφού αυτές μπορούν να γίνουν, και γίνονται, από ρομποτικά συστήματα.
Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ–Σοβιετικής Ένωσης στο διάστημα έγινε αφορμή παράλογης και τερατώδους σπατάλης και ίσως να αποτελεί συντελεστή της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Η εμπειρία του προγράμματος «Απόλλων» δεν λαμβάνεται υπ’ όψη. Σήμερα, περισσότερο από σαράντα χρόνια μετά την επιτυχή επίσκεψη του ανθρώπου στη Σελήνη, δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι που την δικαιολογούν. Το τεχνολογικό εκείνο επίτευγμα δεν ήταν παρά ένα επεισόδιο του Ψυχρού Πολέμου. Με εκείνο το φαραωνικού χαρακτήρα εγχείρημα οι ΗΠΑ απέδειξαν το άδικο της περιθωριοποίησης του Τρίτου Κόσμου, σπαταλώντας άσκοπα τεράστιους πόρους. Οι λόγοι για τους οποίους οι Αμερικανοί βρέθηκαν πάνω στη νεκρή επιφάνεια της Σελήνης δεν είχαν να κάνουν με την επιστήμη και τη γνώση, ούτε καν υπηρετούσαν στρατηγικές σκοπιμότητες. Τον πρόεδρο Κέννεντυ απασχολούσε το γόητρο των ΗΠΑ. Ο υπουργός άμυνας Μάκ Ναμάρα ήθελε να βοηθήσει την αεροδιαστημική βιομηχανία. Ο πρόεδρος Τζόνσον και το Κογκρέσο ανησυχούσαν για την εικόνα των ΗΠΑ στον Τρίτο Κόσμο. Η ΝΑΣΑ προσπαθούσε να διατηρήσει και να πολλαπλασιάσει τα παχυλά κονδύλια της αμερικανικής κυβέρνησης. Οι γερουσιαστές πάσχιζαν να εξασφαλίσουν εργολαβίες για τους ψηφοφόρους και τις πολιτείες τους και όλοι οι Αμερικανοί μαζί επιθυμούσαν να προλάβουν τους Ρώσους και τους Κομμουνιστές. Την ίδια εποχή και ενώ κυκλοφορούσαν φήμες ότι οι Ρώσοι σχεδίαζαν να αποστείλουν πύραυλο που θα διασκόρπιζε κάποιου είδους βαφή σε όλη την επιφάνεια της Σελήνης, ώστε να φαίνεται κόκκινη από τη Γη(!), κανείς δεν άκουγε τις λίγες λογικές φωνές που επισήμαναν ότι με το τρίτο του κόστους μπορούσαν όλοι οι φτωχοί Αμερικανοί να βρεθούν πάνω από το όριο φτώχειας. Ευτυχώς, η αμερικανική επιτυχία απέτρεψε το διαστημικό κιτς της κόκκινης Σελήνης και μας έδωσε ωραίες φωτογραφίες του πλανήτη Γη... Τελικά, η επιστημονική πλευρά του εγχειρήματος περιορίσθηκε σε μερικές πέτρες, που πλούτισαν τα ανά τον κόσμο Μουσεία Φυσικής Ιστορίας, και σε λίγες επιστημονικές εργασίες χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 οι ΗΠΑ βρέθηκαν στο χείλος της χρεοκοπίας και με πλήθη μεταπτυχιακών και δοκτόρων που μπορούσαν να επιλύσουν περίπλοκες διαφορικές εξισώσεις, αλλά δεν ήταν κατάλληλοι για να χρησιμοποιηθούν στην παρακμάζουσα παραγωγική διαδικασία.
Αυτό που τελικά πέτυχε η φαραωνική εκείνη περιπέτεια των ΗΠΑ δεν ήταν η επέκταση των δυνατοτήτων του ανθρώπου, αλλά η πιστοποίηση των ορίων και της αδυναμίας του. Σήμερα, με τις ΗΠΑ σε δεινή οικονομική θέση και τον κόσμο σε φάση ανάδυσης πολλών πόλων, αλλά και με την οικολογική ισορροπία του πλανήτη στα πρόθυμα ανατροπής, σχεδιάζονται ανάλογης έκτασης και μεγέθους προσπάθειες. Αυτό που ωθεί σε τέτοια εγχειρήματα ίσως είναι η ασίγαστη δυναμική του δυτικού πολιτισμού προς την απεριόριστη επέκταση και κυριαρχία. Το διάστημα φαίνεται να αποτελεί για το φαντασιακό των ΗΠΑ ένα σύνορο προς κατάκτηση. Ο πλανήτης έχει εξαντλήσει τα όριά του. Ενδιαφέρουσα είναι και η ανάλυση-εξήγηση των φαραωνικών τάσεων στον σύγχρονο κόσμο από τον Τζώρτζ Όργουελ. Στο προφητικό μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας «1984» ο Όργουελ περιγράφει τις παράλογες προσπάθειες των σύγχρονων κρατών ως μεθοδεύσεις πολιτικής κυριαρχίας. Η πολιτική κυριαρχία του συστήματος επιβάλλεται και διαιωνίζεται με την κατασπατάληση των πόρων
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου